Spinal musküler atrofi nedir?
Spinal musküler atrofi (SMA), merkezi sinir sistemini, periferik sinir sistemini ve istemli kas hareketini (iskelet kası) etkileyen genetik bir hastalıktır. Kasları kontrol eden sinir hücrelerinin çoğu omurilikte bulunur ve bu da hastalık adındaki spinal kelimesini açıklar. SMA’nın birincil etkisi bu sinir hücrelerinden sinyal alamayan kaslar üzerindedir. Atrofi küçülmek için kullanılan tıbbi bir terimdir ve kaslar genellikle sinir hücreleri tarafından uyarılmadıklarında bu küçülme etkisi görülür. SMA, omurilikte motor nöron adı verilen sinir hücrelerinin kaybını içerir ve bir motor nöron hastalığı olarak sınıflandırılır. En yaygın SMA formunda (kromozom 5 SMA veya SMN ile ilgili SMA), başlangıç yaşı, semptomlar ve ilerleme hızında büyük değişkenlik vardır. Bu farklılıkları hesaba katmak için, genellikle otozomal resesif olan kromozom 5 ile ilişkili SMA, tip 1'den 4'e kadar sınıflandırılır. SMA semptomlarının başladığı yaş kabaca motor fonksiyonun etkilenme derecesi ile ilişkilidir: Başlangıç yaşı ne kadar erken olursa, motor fonksiyon üzerindeki etki o kadar büyük olur. Doğumda veya bebeklik döneminde semptomlar gösteren çocuklar tipik olarak en düşük işlevselliğe sahiptir (tip 1). Daha az şiddetli seyreden daha sonra başlayan SMA (tip 2 ve 3 ve gençlerde veya yetişkinlerde tip 4) genellikle giderek artan motor fonksiyon seviyeleri ile ilişkilidir.
SMA'ya ne sebep olur? Kromozom-5 SMA, “motor nöronun hayatta kalması " için gereken SMN adı verilen bir motor nöron proteininin eksikliğinden kaynaklanır. Bu protein, adından da anlaşılacağı gibi, normal motor nöron fonksiyonu için gerekli görünmektedir. SMN, motor nöronlarda gen ekspresyonunda önemli bir rol oynar. Eksikliği, SMN1 adı verilen bir genin 5. kromozomu üzerindeki genetik kusurlardan kaynaklanır. SMA tanısı alan hastalarda SMN1 genindeki en yaygın mutasyon, ekzon 7 adı verilen bir segmentin silinmesidir. Komşu SMN2 genleri, bu iki gen arasında % 99 özdeşlik olduğundan, işlevsel olmayan SMN1 genlerini kısmen telafi edebilir. Diğer nadir SMA formları (kromozom 5 olmayan), SMN1 dışındaki genlerdeki mutasyonlardan kaynaklanır. SMA' nın semptomları nelerdir? SMA'nın semptomları hafiften ağıra uzanan geniş bir spektrumu kapsar. Kromozom 5 ile ilişkili SMA' da (SMN ile ilişkili) birincil semptom, istemli kasların zayıflığıdır. En çok etkilenenler omuzlar, kalçalar, uyluklar ve sırtın üst kısmı gibi vücudun merkezine yakın olan kaslardır. Alt ekstremiteler üst ekstremitelere göre daha fazla etkilenmiş gibi görünmekte ve derin tendon refleksleri azalmaktadır. Eğer nefes almak ve yutmak için kullanılan kaslar etkilenirse bu işlevlerde anormallikler ve özel komplikasyonlar ortaya çıkar. Eğer sırt kasları zayıflarsa omurga eğriliği gelişebilir.
Başlangıç yaşında ve kromozom 5’e bağlı SMA için ulaşılan motor fonksiyon seviyesinde çok fazla çeşitlilik bulunmaktadır. Bu çeşitlilikler, aşağı yukarı motor nöronlarda ne kadar fonksiyonel SMN proteini bulunduğuna bağlıdır, bu da kişinin kaç tane SMN2 gen kopyasına sahip olduğuyla alakalıdır. Duyusal, zihinsel ve duygusal işlev; SMA kromozom 5 için tamamen normaldir. Bazı SMA formları, kromozom 5’e ya da SMN eksikliğine bağlı değildir. Bu formlarda şiddet ve en çok etkilediği kısım olan kaslar büyük ölçüde değişiklik gösterir. Çoğu formları, mesela kromozom 5’e bağlı formu, daha çok proksima (vücudun merkezine yakın) kasları etkilerken, diğer formları daha çok distal (vücudun merkezine uzak) kasları etkiler, en azından başlangıçta bu böyledir. SMA’nın ilerlemesi nedir? Kromozom-5 ile ilişkili SMA’da semptomlar ne kadar geç başlarsa ve SMN proteini ne kadar fazla olursa, hastalığın seyri o kadar hafif olur. Geçmişte SMA’lı bebekler genellikle iki yıldan fazla hayatta kalmasa da, bugün çoğu doktor SMN ile ilgili SMA’nın bir süreç olduğunu düşünüyor ve kesinlikle başlangıç yaşına bağlı olarak yaşam beklentisi veya zayıflık hakkında katı tahminler yapmamayı tercih ediyor. SMA bebeklerde mortalitenin en yaygın genetik nedenidir.
SMA ile ilgili araştırmaların durumu nedir?
Araştırma, vücudun hastalık formlarında kromozom-5 ile ilgili eksik olan SMN proteini üretimini artırmaya yönelik stratejilere odaklanmıştır. Bu yaklaşım motor nöronların olumsuz koşullarda hayatta kalmasına yardımcı olacak yöntemler içerir. 23 Ocak 2016’da, Amerika Gıda ve İlaç Kurumu (FDA) SMA'nın tedavisi için Spinraza'yı (nusinersen) onayladı. Spinraza, SMA'daki altta yatan kusuru tedavi etmek için tasarlanmıştır; bu, SMA semptomlarını yavaşlatma, durdurma veya belki de tersine çevirmede potansiyel olarak etkili olabileceği anlamına gelir. 2019 Mayıs’ta, FDA onaylı Zolgensma (onasemnogene abeparvovec-xioi), neuromuscular (kas nöronları) hastalıklar için ilk gen-değişim terapisi. Zolgensma, tanıda presemptomatik olanlar da dahil olmak üzere, SMN1 geninde bi-allelik mutasyonlara sahip 2 yaşından küçük pediatrik hastaların tedavisi için tek seferlik bir intravenöz (damar içine) infüzyonudur. Kaynakça: https://www.mda.org/disease/spinal-muscular-atrophy
Comments