Her 8 kadından biri meme kanseri DEĞİL!
Sağlık ve tıp alanlarında farklı risk türleri vardır. Temel risk türlerini bilmek, meme kanseri olma ihtimalinizi daha iyi anlamanızı ve risk azaltıcı davranışları benimsemenizi sağlayabilir.
Bu yazının hazırlanmasının nedeni, "farkındalık kampanyası" adı altında, kadınların meme kanseri riski konusunda aşırı korkmalarına neden olacak bazı paylaşımlara tanık olunmasıdır.
Mutlak risk
Tıpta en temel risk tipi mutlak risktir. Mutlak risk, bir insanın belli bir süre içinde belli bir hastalığı geliştirme ihtimalidir.
Mutlak risk şu şekilde hesaplanır:
• Bir şekilde birbirine benzeyen geniş bir insan grubuna bakmak (örneğin aynı yaş) vb.
• Gruptaki kaç kişinin belirli bir süre içinde belirli bir hastalık geliştirdiğini sayma
Bir hastalığın mutlak riskini bilmek, yaşamınızdaki sağlık risklerini anlamanıza yardımcı olabilir.
Meme kanseri risk faktörleri
Bir kişinin bir hastalığa yakalanma riskini artıran veya azaltan her şeye risk faktörü denir.
Risk faktörü şunlarla ilişkilendirilebilir:
• Yaşam tarzı (egzersiz gibi)
• Üreme (ilk döneminizdeki yaş gibi)
• Kalıtsallık (aile öyküsü gibi)
• Çevre (radyasyona maruz kalma gibi)
Bazı faktörler riski arttırır. Örneğin, yaşlı kadınların meme kanseri riski daha genç kadınlardan daha yüksektir. Bu nedenle, yaş meme kanseri için bir risk faktörüdür.
Bazı faktörler riski azaltır. Örneğin, emziren kadınlar, hiç çocuk sahibi olmayan kadınlardan daha düşük meme kanseri riskine sahiptir. Bu nedenle emzirme aynı zamanda meme kanseri için bir risk faktörüdür.
Göreceli risk
Göreceli bir risk, risk faktörüne sahip olmayan kişilerdeki risk ile karşılaştırıldığında, belirli bir risk faktörü olan insanlar için risk açısından ne kadar yüksek, ne kadar düşük veya risk farkı olmadığını gösterir.
Göreceli bir risk 2 mutlak riski karşılaştırır.
• Pay (en fazla sayı), risk faktörü olan insanlar arasındaki mutlak risktir.
• Payda (en düşük sayı), risk faktörü olmayanlar arasındaki mutlak risktir.
Risk faktörüne sahip olanların mutlak riski, risk faktörüne sahip olmayanların mutlak riskine bölünmesi, göreceli riski verir.
Göreceli riski anlama
Göreceli bir riskin etkisi, hastalığın altında yatan mutlak riske bağlıdır.
Bir hastalık nadir olduğunda (örneğin genç kadınlar arasında meme kanseri), göreceli olarak yüksek bir risk, risk faktörü olanlarda sadece birkaç ekstra vakaya neden olur.
Bir hastalık daha yaygın olduğunda (örneğin yaşlı kadınlar arasında meme kanseri), küçük bir göreceli risk bile, risk faktörü olanlar arasında çok daha fazla vakaya yol açabilir.
Daha iyi anlaşılması için bunu parasal bir örnekle anlatalım:
Tek bir liranız varsa, bu lirayı "nadir"yapar. Paranızı ikiye katlarsanız, sadece 1 ekstra lira kazanırsınız.
Ancak, 1 milyon liranız varsa, bu paranızı "yaygın" yapar ve paranızı iki katına çıkarmak, 1 milyon ekstra lira kazanmanız anlamına gelir.
Her iki durumda da paranızı ikiye katlarsınız, ancak liranızdaki artış oldukça farklıdır.
Aynısı hastalık riski için de geçerlidir. Bir hastalığa yakalanma riski ne kadar yüksek olursa, yani hastalık ne kadar yaygınsa, belirli bir göreceli risk için ortaya çıkacak ekstra vaka sayısı da o kadar fazladır.
Göreceli bir riskin etkisine örnek
Yukarıdaki alıştırma çalışması örneğimizi kullanarak, mutlak risklerin ekstra vaka sayısını nasıl etkilediğini gösterebiliriz.
Aktif olmayan kadınların meme kanseri riski aktif kadınlardan yüzde 25 daha fazladır (göreceli olarak 1.25).
Yaşlı kadınların meme kanseri olma olasılığı daha yüksek olduğu için, egzersiz eksikliği, yaşlı kadınlarda meme kanseri riski üzerinde genç kadınlardan daha büyük bir etkiye sahiptir.
İlk olarak, 70-74 yaşları arasındaki kadınları kapsayan bir çalışmaya bakalım.
Çalışma, 1 yıl boyunca aktif olmayan 100.000 kadından 500'ünde meme kanseri geliştiğini tespit ediyor. Bu risk faktörü, egzersiz eksikliği olan kadınlar için mutlak risktir.
Çalışma aynı zamanda aktif bir yaşam tarzına sahip olan 100.000 kadından 400'ünde meme kanseri geliştiğini gösteriyor. Bu risk faktörü olmayan kadınlar için mutlak risktir.
Bu nedenle, aktif olanlara kıyasla aktif olmayan kadınlar için göreceli risk 1,25'tir.
70-74 yaş aralığındaki kadınlar arasında inaktif olmak, bir yılda 100.000 kadın için 100 ekstra meme kanseri vakasına neden olmuştur (500 vaka - 400 vaka = 100 vaka).
20-29 yaş arasındaki çalışmadaki kadınlara bakılırsa;
Çalışma, bir yıl boyunca etkin olmayan meme kanseri olan 100.000'de 5 kadın buluyor. Ayrıca aktif olan her 100.000 kişiden 4'ünde meme kanseri var.
Burada, göreceli risk de 1.25'tir.
Bununla birlikte, 20-29 yaş arası kadınlarda, inaktif olma, 100.000 kadın için sadece 1 ekstra meme kanseri vakasına yol açmıştır (5 vaka - 4 vaka = 1 vaka).
Bu nedenle, aynı göreceli 1.25 risk, yaşlı kadınlarda (100 fazladan) genç kadınlardan (1 fazladan) daha fazla sayıda ekstra meme kanseri vakasına yol açmıştır.
Aynı nispi riskin (1.25) etkisi, altta yatan mutlak riske bağlı olarak farklıydı.
Göreceli riskleri okumak
Göreceli / nispi riskler birçok şekilde gösterilebilir. Aşağıdaki örnekler, gördüğünüzde veya duyduğunuzda göreceli bir riski anlamanıza yardımcı olabilir.
1'den büyük göreceli riskler
1 ile 1,99 arasındaki göreceli bir risk çeşitli şekillerde sunulabilir.
Örneğin, yukarıdaki egzersiz çalışmasında, göreceli risk 1.25 idi.
Aşağıdaki 3 cümle de aynı şeyi ifade etmektedir:
• "Aktif olmayan kadınların aktif kadınlara kıyasla 1.25 göreceli riski vardır."
• "Aktif olmayan kadınların aktif kadınlara göre yüzde 25 daha fazla meme kanseri riski vardır."
• "Aktif olmayan kadınların aktif kadınlara kıyasla 1,25 kat daha fazla meme kanseri riski var."
Göreceli bir risk 2 veya daha fazla olduğunda, genellikle riskin artma sayısı olarak sunulur.
Örneğin, atipik hiperplazili (iyi huylu bir meme durumu) olan kadınlarda, atipik hiperplazisi olmayan kadınlara kıyasla, göreceli olarak 4 civarında bir risk vardır.
Aşağıdaki 2 cümle de aynı şeyi ifade etmektedir:
• "Atipik hiperplazili kadınlar, atipik hiperplazisi olmayan kadınların meme kanseri riskinin 4 katıdır"
• "Atipik hiperplazili kadınlar arasında, atipik hiperplazisi olmayan kadınlara kıyasla meme kanseri riskinde 4 kat artış var."
Göreceli riskin 1'den az olduğu durumlar
1'den küçük göreceli bir risk, risk faktörünün hastalık riskini düşürdüğü anlamına gelir.
Örneğin, 1 yıl boyunca emziren kadınlar, emzirmeyen kadınlara kıyasla göreceli olarak 0,94 civarında meme kanseri riski taşımaktadır.
• "Emziren kadınlar, emzirmeyen kadınlara kıyasla yüzde 6 daha düşük meme kanseri riski taşır."
Sonuç
Yukarıda da anlatmaya çalıştığımız üzere, "Her 8 kadından biri meme kanseri!"ifadesi doğru değildir. Eğer öyle olsaydı şu an sadece Türkiye'de 3 milyondan fazla kadın meme kanserine yakalanmış olmalı idi. Oysa ülkemizde yıllık yeni meme kanseri vaka sayısı 20 bin kadardır. Bu sözün doğrusu, "Her 8 kadından biri, yaşamının bir döneminde meme kanserine yakalanma riskine sahiptir."ifadesidir.
Riskiniz ne olarsa olsun sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapmak faydalıdır
Mutlak riski ve göreceli riski anlamak, sağlığınız hakkında bilinçli seçimler yapmanıza yardımcı olabilir.
Bununla birlikte meme kanseri riskiniz ne olursa olsun, egzersiz yaparak, obeziteden ve fazla kilodan kaçınarak, sigara ve alkol kullanmayarak, sağlıklı beslenerek ve yaşınıza uygun kanser taramalarınızı yaptırarak sağlıklı bir yaşam tarzını seçebilirsiniz.
Kaynakça:https://www.drozdogan.com/her-8-kadindan-biri-meme-kanseri-degil/
Görseller:buseterim.com drrmujgancaliskan.com donanimhaber.com istanbulonkoloji.com biolabltd.com.tr
